А байт?рсынов егінні? бастары эссе

Ұзақ мерзімді жоспардың тарауы:

3-бөлім «Адамгершілік – асыл қасиет»

Мектеп: «Тұрағұл Қоңыр атындағы орта мектеп-бақша» КММ

Күні:24.01.2019

Мұғалімнің аты-жөні: Карибаева Гүлбану Каниевна

Сынып:5

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың тақырыбы

А.Байтұрсынов «Егіннің бастары»

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

5.Т/Ж2. Әдеби шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтау .

5.А/И4. Көркем шығармадан алған әсерін сипаттап авторға

хат, өлең жазу

Сабақ мақсаттары

Барлық оқушылар орындай алады:

Әдеби шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтай алады

Оқушылардың көпшілігі орындай алады:

Көркем шығармадан алған әсерін сипаттап авторға

хат, өлең жаза алады

Кейбір оқушылар орындай алады:

Қазіргі өмірмен байланыстыра отырып кейіпкерлерге мінездеме бере алады.

Бағалау критерийі

• Әдеби шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтай алады

• Көркем шығармадан алған әсерін сипаттап авторға хат, өлең жаза алады

• Қазіргі өмірмен байланыстыра отырып кейіпкерлерге мінездеме бере алады.

Тілдік мақсаттар

Оқушылар орындай алады:

Әдеби шығарманың тақырыбы мен идеясын анықтай алады

Көркем шығармадан алған әсерін сипаттап авторға

Пәнге қатысты сөздік қор мен терминдер: бидай, адамгершілік, егін

Шағын хат, өлең әзірлеу үшін/ жазуға арналған пайдалы тіркестер:

Әке мен бала, егістік алқабы, пісіп тұрған бидайлар.

Талқылауға арналған сұрақтар:

Автор неге мысал жанрында қалам сермеген?

«Егіннің бастары» өлеңі не жайында?

Әкесі бидайдың қылығын қалай түсіндіріп берді?

Құндылықтарға баулу

Қазақ халқымыздағы әке мен бала арасындағы қарым – қатынастың тәрбиелік мәні мен маңызы, адамгершілік қасиеттер туралы түсініктерін молайту

Пәнаралық байланыс

Қазақ тілі, биология.

Алдыңғы оқу

Адамгершілік қасиет туралы түсінік бұрыннан қалыптасқан

Жоспар

Жоспарланған

уақыт

Жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Сабақтың басы

5мин

Ұйымдастыру шаралары (сәлемдесу, оқушыларды түгендеу)

«Жылы лебіз» оқушылар бір-біріне жылы лебіздерін білдіреді. Қолдарынан ұстап тұрып бәрі бірге

Бар ғажайып мен!

Бәрі менің қолымда!

Бәрі маған байланысты!

«Дәнді дақылдар» суреттері арқылы оқушыларды 3 – топқа бөлу

І топ Бидай

ІІ топ Арпа

ІІІ топ Сұлы

Арпа

Бидай

Сұлы

Сабақтың ортасы

30 мин

8

мин

6 мин

7 мин

9 мин

Тапсырма 1 С.

Оқушылар «Егіннің бастары» өлеңінен өздеріне ұнаған сөздер мен тіркестерді жазады. Оларды таңдаған себептерін айтады және не мағына беретінін талқылайды.

ҚБ: «Бас бармақ»

Ж.Тапсырма 2

«Бидайдың басын көтергені – дақылының жоқтығы,

Жігіттің кеудесін көтергені – ақылының жоқтығы» мақалы мен мысалдың байланысын талдаңыз.

ҚБ. «Екі жұлдыз, бір тілек» арқылы құрған жоспарларына баға береді.

ТЖ. Тапсырма3. Оқулық бойынша

I – топ: 1 – тапсырма. Мысал өлеңнің жоспарын құрыңдар. Құрылған жоспар бойынша сюжетін әңгімелеңдер.

II – топ: 3 – тапсырма. Бидайдың сипаты арқылы берілген адам мінез – құлқын қарасөзбен жазыңдар.

III – топ: 9 – тапсырма. Осы мысал бойынша адам бойындағы жағымсыз мінездерді анықтап, одан арылу жолдары туралы өз ойларыңды жазыңдар

ҚБ.

Өзара топтық бағалау жүзеге асады.

«Бағдаршам» әдісі арқылы бағалау

Жасыл— өте жақсы

Сары –жақсы

Қызыл- орташа

Ж. Тапсырма 4

Сыни хабарлама жазу үшін нұсқаулық дайындау:

• Ақын өлеңі кімнің атынан баяндалады?

• Лирикалық кейіпкер қандай мінезімен танылады?

• Өлең сізге қалай әсер етті?

Нұсқаулықты басшылыққа ала отырып сыни хабарлама жазады.

ҚБ. Өзара жұптық, өзіндік бағалайды

Бағалау: Мұғалім пікірі

Мәтін

А3 парағы,оқулық, маркер

Флипчарт

стикер

Сабақтың

соңы

8 мин

Рефлексия

Кері байланыс

Қосымша мәлімет

Саралау – оқушыға мейлінше қолдау көрсетуді қалай жоспарлайсыз?

Қабілетті оқушыға тапсырманы қалай түрлендіресіз?

Бағалау – оқушы білімін тексеруді қалай жоспарлайсыз?

Пәнаралық байланыс – денсаулық және қауіпсіздік, АКТ-мен байланыс. Құндылықтармен байланыс (тәрбие элементі)

Түрлі әдіс-тәсілдерді тиімді қолданамын. Жұптар бір-біріне қолдау көрсетеді. Қабілеті жоғары оқушы қосымша тапсырма алады.

«Екі жұлдыз, бір тілек», «Басбармақ» ,«Мұғалім пікірі», «Бағдаршам»

Сабақтың өн бойында қалыптастырушы бағалауды жүзеге асырады

Денсаулық сақтау педагогикасын. СЭС талаптарын сақтау туралы ескетіледі. Бірін-бірі тыңдау,өзгенің пікіріне құлақ асу.

Интербелсенді тақта

Сабақ бойынша рефлексия

• Сабақ мақсаты мен оқу міндеттері орындалды ма, қолжетімді болды ма?

• Барлық оқушылар оқу мақсатына қол жеткізді ме? Егер оқу мақсатына қол жеткізбеген болса неліктен деп ойлайсыз?

• Сабақ қалай және қандай деңгейде өтті?

• Жоспарланған саралау дұрыс іске асты ма? (тапсырмалар сәйкес болды ма?)

• Сабақ кезеңдерінде уақытты тиімді пайдаландыңыз ба?

• Сабақ жоспарынан ауытқулар болды ма, неліктен?

• Осы жоспарға қандай өзгеріс енгіземін және неге?

Жалпы бағалау

Сабақта ең жақсы өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты):

1.

2.

Сабақтың бұдан да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)?

1.

2.

Осы сабақтың барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар аудару қажет?

«Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»

Ахмет Байтұрсынов — қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы.
1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек деген жерде дүниеге келді.
Әділетсіз орыс оязының зорлығына қарсы тұрған әкесі Байтұрсынның 15 жылға Сібірге жер аударылуы он үш жасар бала Ахметтің жүрегіне өшпестей жара салады.
1886-1891 жылдары Торғай қаласындагы екі сыныптық мектепте, 1891-1895 жылдары Орынбордагы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды.
1895-1909 жылдары ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзіне кайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіне наразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтыға қамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.
Халықтың ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крылов мысалдарын аударып, «Қырық мысал» жинағын шығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік жаңалық, ою-ернек әкелген «Маса» жинағы А.Байтұрсыновтың ағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларын халыққа жеткізеді.
1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге «Қазақ» газетін шығарады. Саяси бағыттағы мақалалары патша үкіметі орындарына жақпаған басылымның редакторы ретінде А.Байтұрсынов бірнеше рет түрмеге жабылады.
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларымен бірігіп, ұлттық «Алаш» партиясын құрады. Кеңес үкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстан үкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасы болып сайланады.
Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағы педагогикалык жоғарғы оқу орындарында сабақ береді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсы болғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саяси репрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.

Просмотр содержимого документа
««Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»»

«Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»

Ахмет Байтұрсынов — қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы.
1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек деген жерде дүниеге келді.
Әділетсіз орыс оязының зорлығына қарсы тұрған әкесі Байтұрсынның 15 жылға Сібірге жер аударылуы он үш жасар бала Ахметтің жүрегіне өшпестей жара салады.
1886-1891 жылдары Торғай қаласындагы екі сыныптық мектепте, 1891-1895 жылдары Орынбордагы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды.
1895-1909 жылдары ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзіне кайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіне наразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтыға қамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.
Халықтың ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крылов мысалдарын аударып, «Қырық мысал» жинағын шығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік жаңалық, ою-ернек әкелген «Маса» жинағы А.Байтұрсыновтың ағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларын халыққа жеткізеді.
1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге «Қазақ» газетін шығарады. Саяси бағыттағы мақалалары патша үкіметі орындарына жақпаған басылымның редакторы ретінде А.Байтұрсынов бірнеше рет түрмеге жабылады.
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларымен бірігіп, ұлттық «Алаш» партиясын құрады. Кеңес үкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстан үкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасы болып сайланады.
Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағы педагогикалык жоғарғы оқу орындарында сабақ береді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсы болғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саяси репрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.

Алаштың көрнекті қайраткері, ағартушы-ғалым. 1872 жылы Торғайдың Ақкөл жағасындығы (қазір Қостанай бол. Жангелдин ауд.) Сарытүбек жерінде туған. 1884 жылы ауыл мектебін, 1891 жылы Торғайдағы орыс-қырғыз училищесін, 1895 жылы Орынбордағы мұғалімдер мектебін бітіріп, өз бетінше көп білім жиған. 1895-1909 жылдары Ақтөбе, Қостанай, Торғай уездерінің мектептері мен училищелерінде мұғалім болады. 1909 жылы патша өкіметінің шет ұлттарға қарсы әрекетіне көзқарасын білдіргені үшін Семей абақтысына жабылады. Мұнда ол 1910 жылдың басына дейін отырады.
1910-1913 жылдары ағартушы қатаң бақылау жағдайында болады. 1913-1917 жылдары әйгілі «Қазақ» газетінің редакторы қызметін атқарады. Осы шақта ағартушы ұлттық Алаш қозғалысын жандандыруға атсалысады. Алаш партиясы құрылатын І жалпықазақ съезінің де, Алаш автономиясы жарияланатын ІІ жалпықазақ съезінің де ұйымдастыру және өткізу жұмысына белсене қатысады. І съезде негізгі мәселелер бойынша хатшы болса, ІІ съездің шақыру комиссиясына енді. 1917 жылы 14 желтоқсанда Орынборда Алаш партиясының Торғай облыстық комитеті ашылып, қайраткер төраға (Ә.Бөкейхан) орынбасары болып сайланады. Ұлт кеңесі құрылатын ІІ съезде Оқу-ағарту комиссиясын басқарады. 1919 жылы ұлттың болашағы үшін кеңестер шебіне шығып, Өлкелік әскери төңкеріс комитетінің мүшесі болады. 1920-1921 жылдары Халық ағарту комиссары қызметін атқарады. 1920 жылы ол басында «Ұшқын» газетінің, кейіннен аты «Еңбек туы» боп өзгерген осы басылым жалғасының алқа мүшесі болды. Осы жылы желтоқсанда Әлихан, Смағұл, Жүсіпбек, Хайретдиндермен бірге «Қазақстан» мемлекеттік баспасының сарапшылар алқасына енді. 1921-1922 жылдары Қазақ халыққа білім беру институтында (КИНО) ұстаздық етеді. 1922-1925 жылдары ХАК Ғылым комиссиясын басқарады. 1926-1929 жылдары Ташкенттегі Қазақ педагогика институтында, Алматыдағы Қазақ мемлекеттік педагогика институтында қызмет атқарады. Ағартушы қайраткер ғалым, жаңа отандық ғылымның көшбасшысы ретінде қалыптасты. Әдеби қызметі де қайраткерлігімен біртұтасып кеткен. 1909 жылы шыққан «Қырық мысал», 1911 жылы жарияланған «Маса» жинақтары халықты оятуға себепші болды. Ғалымның «Оқу құрал» (1912), «Тіл құрал» (1914), «Әліпби» (1924), «Әдебиет танытқыш» (1926), «Баяншы» (1926) еңбектері ұлт филологиясының негізін қалады. Ол 1926 жылы Бакуде өткен ІІ Түріктану съезіне қатынасты. Саяси себеппен 1929 жылы тұтқындалып, жер аударылды. 1937 жылы тағы да ұсталып, 1938 жылы нақақ атылды.
Әдебиеттер:
1. Байтұрсынов А. Шығармалары. Алматы, 1989
2. Байтұрсынұлы А. Бес томдық шығармалар жинағы. Алматы, 2003-2006

Источник

Ахмет Байт?рсынов «?гіз бен ба?а»

Сынып: 5 сынып

Саба?ты? та?ырыбы: Ахмет Байт?рсынов «?гіз бен ба?а»

Ма?саттары:

?діс т?сілдер: Топпен ж?мыс, «С?йкестендіру» стратегиялары, Сыни т?р?ыдан ойлау.

Ма?алды? жал?асын тауып ала отырып, топ?а б?лінеді

АКТ дан жатты?у жасалады

Сынып: 5 сынып

Саба?ты? та?ырыбы: Ахмет Байт?рсынов «?гіз бен ба?а»

Ма?саттары:

?діс т?сілдер: Топпен ж?мыс, «С?йкестендіру» стратегиялары, Сыни т?р?ыдан ойлау.

Ма?алды? жал?асын тауып ала отырып, топ?а б?лінеді

АКТ дан жатты?у жасалады

Просмотр содержимого документа
«Ахмет Байт?рсынов «?гіз бен ба?а»»

Пән: әдебиет 1 сабақ

Сабақтың тақырыбы: Ахмет Байтұрсынов «Өгіз бен бақа»

1. Ахмет Байтұрсынұлы шығармашылығын Абай өлеңдерімен салыстыра отырып, екеуінің өзара үндестігін, аудармашылық шеберлігін, өзіндік қолтаңбаларын тереңірек меңгереді;

2. Әр оқушының өзіндік қиялына ерік береді, өзінше ой түйе білуге дағдыланады, тақырыптас шығармаларды салыстыра оқытуды және шығармашылық жұмыстар арқылы таным – түсініктері дамиды;

3. Аталмыш шығарма арқылы оқушыларды адами қасиеттерге ұмтылады, күншілдік, көрсеқызарлық сияқты жаман қылықтардан аулақ болуға үйренеді;

Күтілетін нәтиже : Ахмет пен Абайдың өлеңдерін салыстыра біледі, өзіндік қол таңбаларын тереңірек меңгереді

Модульдері: АКТ, СТО (сын тұрғысынан ойлау), ОЖЕ (оқушылардың жас ерекшеліктері), ТжДОЖ (талантты және дарынды оқушылармен жұмыс). ОБжК (оқытуды басқару және көшбасшылық), ОҮБжОБ (оқыту үшін басқару және оқытуды бағалау), ДО (диалогтық оқыту)

Бағалау: Өзін өзі (ӨӨБ), жұптық (ЖБ), топтық (ТБ), жиынтық (ЖБағ)

Деректер: тақта, стикерлер, постерге арналған қағаздар, маркерлер, бағалау парақтары, интербелсенді тақта

Әдіс тәсілдер: Топпен жұмыс, «Сәйкестендіру» стратегиялары, Сыни тұрғыдан ойлау.

Мақалдың жалғасын тауып ала отырып, топқа бөлінеді

АКТ дан жаттығу жасалады

І топ Абай аудармасын талдайтын болса

ІІ топ Ахмет аудармасы бойынша жұмыс істейді

Қазақ әдебиетінде мысал жанрын қалыптастыруға айрықша қызмет еткен, өзіндік ой, өзіндік өрнек қалдырған А.Байтұрсынұлының Крыловтан аударған «Өгіз бен бақа» мысалын алғаш рет А.Құнанбайұлы аударған. Сондықтан сынып екіге бөлініп жұмыс істейді

Топтағы оқушылар жеке, жұппен, топпен жұмыс істей отырып, жауап береді.

Алдымен Ахмет Байтұрсынов шығармашылығы қарастырылады. Ол үшін «Ахмет кім? Неліктен?» деген сауалға жауап алынады.

Ахмет Байтұрсынов жайлы білетіндерін ортаға постерға салады

. Мысалдар композициясына қарай талдау.

Қысқашы кітаппен жұмыс

Өгіздің суға келуі

Күншіл, мақтаншақ бақаның өгізбен кездесуі

Көршісіне бақа өзінің өгіздей болатынын айтып мақтануы

Бақаның өгіздей болуы үшін өлгенше су ішуі

Бақаның қарны жарылып өлуі

1. Абай мен Ахмет ұқсастықтары табылады:

2. Екі ақынның да мысалдары салыстырылады;

Кесте бойынша авторлар дұрыс жазылып, мысалдардың тармағының саны ауыстырылып беріледі. Оқушылар сол сандарды дұрыс қоя білулері керек.

Источник

?останай облысы

білім б?ліміні? №2 Аман?ара?ай орта мектебі»

«Әулиекөл ауданы әкімдігінің

білім бөлімінің №2 Аманқарағай орта мектебі»

Ахмет Байтұрсынов мысалдарының Абай аудармаларымен үндестігі.

Абайды Ахмет Байтұрсынов отыз жастан асқан шағында ғана танып білуге мүмкіндік тапқан.Оған дейін еміс-еміс естігені болмаса,оның Абай өлендеріне деген онша ықылас, құштарлығы бола бермеген. Оған себеп Ахметтің өзінің туып өскен ортасы Торғай өңірінде де өлең-жырды әспеттеген тума таланттардың шоғыры мол болатын.Олардың бұрыңғы халықтық поэзияның үлгі нұсқасында қалыптасқан жыр дәстүрлерін Ахметтің бала жасынан бойына дарытып, жүрегіне сіңіріп, жаттап өскен ақын.

Ғасырлар бойы тілі үзілмей келе жатқан арғы Асан Қайғыны айтпағанда, бергі Балқы Базар,одан кейінгі Кердері Әбубәкір әуендері елтіп өскен бала Ахмет,есейген тұста сол өңірдің бір туар білімдар.Алғыр да арқылы ақындары Сейдахмет пен Ақмолда жырларына тәнті болып,жігіттік тәтті қиялдың құшағында жүрген кезі болатын.Шынында да, Сейдахмет,Ақмолда ақындар өз заманының жомарт талант,дара тұлғалары болғандығына дау жоқ.

Ахан үлгі тұтқан, осынау ақындарды әлі күнге дейін табиғатын ашып,әдебиеттану үлгісінде терең зерттеп,зерделей алмай келе жатқанымыз өкініш-ақ.Олардың өлеңдері жалпақ елге ұғынықты, көбінесе үгіт-насихат үлгісінде жазылған. Жазба әдебиеті әлі де толық дамымаған, ғасырлар бойы жыр қазынасы ауызша айтылып, ұрпақтан-ұрпаққа үзілмей келе жатқан,осынау жыр үлгілері халық жадында жатталып,жүректе сақталып қалуға жеңіл,әрі оңтайлы екендігі белгілі.Бірақ Ахаң бұл ақындарды үлгі тұтқанмен, пір тұтқан емес.

Сөйтіп жүргенде, 1903 жылы Ахаңның қолына Абай өлендері жазылған қалың дәптер түседі.Бұл Ахаңның ұстаздық етіп,дәріс беріп, Қарқаралыда жүрген кезі еді.Көзі ашық, болашақ ақынның осы тұста Европа әдебиетіне ден қойып,оның ішінде орыс ақындарына қарай көңіл бөліп, ой жүгірте бастаған кезі болатын.Тіпті оның Лермонтовқа еліктеп, «Қош сау бол,Қарқаралы жуылмаған» деген өлең жазуы да соның белгісі.Алайда, ол осы уақытқа дейін, осындай күрделі ойды күрмеп келтіретін қазақ ақынын кездестірмегені ақиқат еді.Енді міне, солардың сөзі де, ойы да бірде-бір кем емес,кең толғап,кемел пішетін, қазақы өлең құдіреті оқыған сайын бірден баурап әкетіп бара жатыр.Авторы Семей қазағы Ибрагим Қнанбаев.Бұл ойын Ахан өзінің 1913 жылы «Қазақ» газетінде тұнғыш жариялған «Қазақ бас ақыны» деген мақаласында байыпты баяндап береді.

«Оқып қарасам,басқа ақындардың сөзіндей емес.Олар сөзінен басқалығы сонша,әуелгі кезде жатырқап,көпке дейін тосаңсып отырасың.Сөзі аз,мағынасы көп, терең»-деп тамсана толғалы.

Сөйтіп өзінің осы уақытқа дейін Абайды білмегеніне,оның осынау құнды қазынасына кеш кезіккеніне өкініш етеді.Оның себебін өз сөзінде айғақтай түседі:

«Ақмола,Семей облыстарында Абайды білмейтін адам жоқ.Ақмола мен сыбайлас Торғай облысында Абайды білетін адам кем деп айтса да,сөзі де Торғай облысында естілмеген еді».-деген дәлелдері көлденең тартқанмен,өзіне де өкпе артып, мін тағады.Оны осы мақалдағы мынадай жолдардан айқын аңғаруға болады:

Крыловтың кезінде Абай да аударған Байтұрсынов тағы көп емес, академиялық жинақта Абайға теліңіп жүргендері 12 мысал.Бірақ Байтұрсынов аты атаусыз қалып, оның әдеби мұрасына тыйым салынған кезде, біз Крыловтың аудармашысы ретінде Абайды ғана білетінбіз.Сондықтан болар,Абайдың кейбір басылымдарына Ахмет аудармалары да кіріп кеткен кездері де болған.Осы жөнінде бізге көп нәрсені аңғартады.

Источник

Ахмет Байтұрсынов «Ақ жол» кітабы

Ахмет Байтұрсыновтың өмірі мен шығармашылығы жайында. Сондай-ақ, «Ақ жол» кітабына зерттеу

Просмотр содержимого документа
«Ахмет Байтұрсынов «Ақ жол» кітабы»

М.Дулатов орта мектебі

Таныстыру шы: Жұмағали М.

Жетекшісі: Сериков Д.

Оқушыларға А.Байтұрсынов атамыздың өмірі мен еңбектері жайлы білім беру. Сондай-ақ, «Ақ жол» атты кітабы арқылы сөздік қорларын молайтуға, оқушыларды әдеби кітап оқуға тәрбиелеу.

Осы таныстырылым арқылы оқушылардың ойлау, сөйлеу мәдениетін дамыту.

Оқушыларды кітаптағы асыл сөздермен адамгершілікке, татулыққа, ауызбіршілікке, бірлікке, ынтымаққа шақыру.

Туған кездегі есімі:

Қайтыс болған күні:

Қайтыс болған жері:

Аумат, Қазихан, Шолпан

Қазақ халқының рухани көсемі, ұлт ұстазы

Атасы Шошақ немересі Ахмет өмірге келгенде ауыл ақсақалдарынан бата алып, азан шақырып атын қойған. Әкесінің інісі Ерғазы Ахметті Торғайдағы 2 сыныптық орыс-қазақ мектебіне береді. Оны 1891 жылы бітіріп, Орынбордағы 4 жылдық мектепке оқуға түседі. 1895-1909 жылы Ақтөбе, Қостанай,Қарқаралы уездеріндегі орыс-қазақ мектептерінде оқытушы, Қарқаралы қалалық училищесінде меңгеруші қызметін атқарады. Ол өте кемеңгер, білімді тұлғаның бірі болған.

Байтұрсынұлы шығармашылық жұмысын өлең жазудан бастаған. Онда ол еңбекші халықтың ауыр халін, арман-тілегін, мұң-мұқтажын көрсетіп, жұртшылықты оқуға, білім-ғылымға, рухани биіктікке, адамгершілікке, мәдениетті көтеруге, еңбек етуге шақырады. Патшалық Ресейдің қанаушылық-отаршылдық саясатын, шенді-шекпендінің алдында құлдық ұрған шенеуніктердің опасыздығын сынады.

1)Еуразия климатының ерекшелігі қандай?

2)Жылдық жауын – шашын мөлшері қанша? Неліктен?

1)Жылдық температурасы, қалыптасу ерекшелігі?

2)Еуразия климатына мұхиттардың әсері қандай?

1)Еуразияның климатын қалыптастырушы факторлар.

2)Еуразияның климатына жер бедері қандай әсер етеді?

Ақынның алғашқы өлеңдері «Қырық мысал» атты аударма жинағында 1909 ж. Санкт-Петербургте жарық көрді. Бұл кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан қараңғы елге жар салып, олардың ой-санасын оятуға бар жігер-қайратын, білімін жұмсайды. Ақын әрбір аудармасының соңына өзінің негізгі ойын, айтайын деген түйінді мәселесін халқымыздың сол кездегі тұрмыс-тіршілігіне, мінезіне, психологиясына сәйкес қосып отырған.

Байтұрсынұлының екінші кітабы — «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді сынады. Көптеген өлеңдері сол кездегі ағартушылық бағытпен үндес болды. Ол Шоқан, Абай, Ыбырай қалыптастырған дәстүрлерді, гуманистік, демократиялық бағыттағы өрісті ойларды өзінше жалғастырушы ретінде көрінді. Қоршаған ортаға ойлана, сын көзімен қарайды, қоғам қалпына көңілі толмайды. «Қазақ салты», «Қазақ, қалпы», «Досыма хат», «Жиған-терген», «Тілек батам», «Жауға түскен жан сөзі», «Бақ» т.б. өлеңдерінің мазмұны осыны танытады. Кітаптың ішкі сазы мен ой өрнек, сөз орамы қазақ поэзиясына тән өзіндік жаңалық, ерекше өзгеріс әкелді.

Енді осы шығармалардың ішіндегі біздің тоқталатынымыз «Ақ жол» кітабы .

Отызыншы жылдары сталиндік озбырлықтың құрбаны болған ұлы ғалым-лингвист, әдебиет зерттеуші, ақын-аудармашы, публицист Ахмет Байтұрсыновтың ардақты есімі қазіргі қайта құру заманы арқасында ақталып, артына қалдырған асыл мұрасы халыққа қайтып оралды.

Ахаңның бұл жинағына өзінің көзі тірісінде-ақ «революциялық рухтағы алғашқы сөз», «елшілік ұраны» деп бағаланған атақты кітаптары- «Қырық мысал» мен «Маса», әйгілі «Әдебиет танытқыш», сондай-ақ ауыз әдебиеті мұраларын ұдай жинап, өңдеген тынымсыз ізденісінің бір бөлігі ретінде танылған «23 жоқтау» мен «Ер Сайын» және қазақ жұртын өнер-білім шұғыласына, рухани жетілуге үндеген көсем сөздері (публицистика) еніп отыр.

Бұл кітап 3 бөлімнен тұрады

Бұл бөлімде Ахмет Байтұрсыновтың орыс ақындары Пушкин және Крыловтан аударған мысалдары енгізілген. Сондай-ақ, жыршылар аузынан алып, өңдеп өткерген Ер Сайын атты өлең жыры енгізілген.

Орыстың тәржіме еттім мысалдарын,

Әзірге қолдан келген осы барым.

Қанағат азға деген, жоққа сабыр,

Қомсынып, қоңырайма, құрбыларым.

Аударма бұл бір жағынан қызықты форма, екінші жағынан ұғымды идея, үшінші жағынан қазақ тұрмысына ет-жақын суреттер ұласа келіп, бұл өлеңдерді халықтың төл дүниесіндей етіп жіберді.

Жүк алды Шаян, Шортан, Аққу бір күн,

Жегіліп тартты үшеуі дүркін-дүркін,

Тартады Аққу – көкке, Шаян – кейін,

Жұлқиды суға қарай Шортан шіркін.

Аудармада мін жоқ, мүдірмей, тұтықпай, есіліп-төгіліп тұр. Енді кезең оқырманына қатысты жаңа ой, соңғы пікір, толғаулы сөзді ақын өз жанынан қосады.

Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас,

Әуелі бірлік керек болса жолдас.

Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей,

Әр түрлі аңдар, әр түлі адамдар кейпінен хабар беріп, ишара тұжырым жасалады. Кісілердің мінезі, өмір ағысы, тағдыр сабағы, заман қабағына қатысты көптеген жайттарды, әсіресе патша отаршыларының зорлық-зомбылығы, жуандардың, байлардың тепкісі, елдің азып-тозуына байланысты сарындарды Ахмет Байтұрсынов жұмбақтап, тұспалдап жеткізеді, кейде ашық, дәл айтылатын ойлар да бар.

Осы кітапта берілген, түп негізі Федрдан алынған Крыловтың он жолдық «Шымшық пен Көгершін» мысалы Ахмет Байтұрсынов аудармасында отыз екі жолдан тұратын жаңа шығарма. «Өгіз бен Бақа» орсшада – 17, қазақшада – 36 жол, «Қасқыр мен Тырна» орысшада – 19, қазақшада – 76 жол, «Арыстан, Киік һәм Түлкі» орысшада – 35, қазақшада – 56 жол, «Қасқыр мен Қозы» орысшада – 37, қазақшада – 68 жол, «Ағаш» орысшада – 31, қазақшада – 56 жол. Бұл фактілер қазақ ақыны дәстүрлі оқиға, қалыпты бейнелерді ала отырып, ойға ой, суретке сурет қосып, жаңа, ұлттық төл туынды жасағанын көрсетеді. Әдебиетші, ақын Ахмет Байтұрсыновтың өнерпаздық мұрасының маңызды саласы – ол жинап, реттеп, өңдеп бастырған фольклор материалдары. Мұның бірі 1923 жылы Москвада Күншығыс баспасында шыққан «Ер Сайын» жыры. Кітап Шоқанның досы әйгілі орыс ғалымы Григорий Николаевич Потанинге тарту ретінде шығарылған.

«Ер Сайын» жырының соңында Радлов нұсқасының тараулары да берілген, кітап аяғында Г.Н.Потаниннің өмірбаяны бар.

Бұл бөлімде Ахмет атамыздың, газет – журнал беттеріне жарияланған мақалалары берілген. Атап айтар болсақ, Абай атамыздың еңбек жолдарынан сыр шертетін «Қазақтың бас ақыны Абай» атты мақаласы, отаршылдыққа, патша үкіметіне үндеу хаттары, отырықшылықты насихаттайтын баяндамалары енгізілген. Бұл бөлімде атамыз халықтың жоғын жоқтап, мұңын мұңдаған мақалалары берілген.

Ұстастыру түріндегі сөздер әрқайсысына түр беретін қайраткерлеріне қарай сипатталады. Әлектеністің қайраткеріне тек «қайраткер» деген ат қанша олқы көрінсе де, әуреленістің қайраткеріне «қайраткер» деген ат сонша үлкен көрінеді. Мұндай қайраткерлердің қайраты босқа жанады, босқа сөнеді. Сөнгеніне адам күйінбесе, сүйінбейді.

Сондықтан, Ахмет атамыздың қайраткерлік мінезі ешқашан сөнбек емес. Ахмет атамыздың мысалдары арқылы адамгершілікке, рухани сауаттылыққа, ұйымшылдыққа бірлікке, сауаттылыққа ұмтылайық. Әрқашан тәрбиелік мәні бар кітаптар оқып тәрбиелік, сөз саптауы тұшымды, озық ойлы, ел болашағын ойлайтын білімді де, білікті ұрпақ болайық!

Источник

Ахмет Байт?рсынов «Егінні? бастауы»

Саба?ты? та?ырыбы: Ахмет Байт?рсын?лы

«Егінні? бастары»

Саба?ты? ма?саты:

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? к?рнекілігі: сызбалары,кестелері, портреті т.б

П?наралы? байланыс: тарих

Саба?ты? барысы:

б) Жа?а саба?ты т?сіндіру:

Просмотр содержимого документа
«Ахмет Байт?рсынов «Егінні? бастауы» »

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

Тақырыбы: А.Байтұрсынов «Егіннің бастауы »

Дайындаған: Азизханова М

Тексерген: Елшибаева Қ

Пәні: қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Ахмет Байтұрсынұлы

а) А Байтұрсынұлының мысал өлеңі туралы мәлімет бере отырып, өлеңдерінің тақырыбы мен идеясын ашу;

ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;

б) оқушылардың өз ойын айта білуге, ой-өрісін,ойлау қабілетін арттыруға,шығармашылық ізденіске жол ашу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б

Сабақтың көрнекілігі: сызбалары,кестелері, портреті т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Ақын өлеңде адам мінездеріндегі қандай қасиеттерді сынайды?

2. Өлеңнің соңғы шумағынан ақынның айтқысы келген өзекті ойын қалай байқауға болады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Мысалда аңдар,құстар,хайуанаттар,өсімдіктер,іс-әрекеті мінезі арқылы адам бойындағы мінді кемшілікті тұспалдап,әжуа-күлкі етеді. Мысалдар өлеңмен де,қарасөзбен де жазылады. Осындай шағын көлемді,оқиғалы,адамға сабақ болатын тағлымдық шығарманы мысал дейді. Мысалдар еңбексүйгіштік,әділдік, адалдық, қарапайымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап,уағыздайды,жағымсыз қылықтарды мысқыл түрінде күлкі ете отырып, одан сақтандырады.

Мысалдарда жануарлар мен жәндіктер адам істейтін әрекеттерді жасайды. Бұлай көрсетуді аллегория дейді.

Қазақ әдебиетінде мысал жанры ұлы Абайдан басталады. Ахмет Байтұрсынұлы,Сәбит Дөнентаев секілді ақындар Абай дәстүрін ілгері оздырды. Бұлар орыстың ұлы мысалшысы И. А. Крыловтың туындыларына қазақтың шапанын жауып, қалпағын кигізді. Сондықтан Абай мен Ахмет мысалдары аудармадан гөрі қазақтың өз топырағында жаратылған шығарма кейпінде көрінеді.

А.Байтұрсынұлының «Егіннің бастары» өлеңін мәнерлеп оқып беріп,ақынның айтпақ болған ойын өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашу.

«Қасқыр мен қозы» «Қайырымды түлкі» «Ала қойлар»

А.Байтұрсынұлының мысал өлеңдері

«Үлес» «Қартайған арыстын»

«Өгіз бен бақа» «Ат пен есек» «Қайыршы мен Қыдыр»

Кітаппен жұмыс: Кітаптан өлеңді мәнерлеп,нақышына келтіре оқиды.

Дәптерлеріне өлеңді құрылысына қарай талдайды.

Ахмет Байтұрсынов «Егіннің бастары»

Бір адам жас баласын жанына алды,

Екеуі сайран етіп кетіп қалды.

Қыдырып әрлі-берлі жүрді дағы,

Егінші егін еккен жерге барды.

Аралап әр егінді қарап жүрді,

Кез еді пісіп болған егін түрлі.

Бастарын дәнге толған төмен салып,

Бидайлар бейне тағзым етіп тұрды.

Жалғыз-ақ бір бидай тұр көкке қарап,

Бейне бір жалғыз өзін көпке балап.

Баланың сол бидайға көзі түсіп,

Білмекке кетті көңіл жөнін сұрап:

«Құбылып бидайлар тұр басын салып,

Жіберген мырза Құдай нұрға қанып.

«Әй, әке, мұның мәнін түсіндірші,

Бір іске тұрмын өзім қайран қалып.

Бұл Бидай көтеріп тұр басын көкке,

Қарайды шекірейіп өзі көпке.

Өзіне өзгелерді теңгермейтін,

Соншама бұл бидайдың дәні көп пе?»

«Айтайын мұның мәнін, балам, саған,

Шырағым, түрін көріп таңданба оған.

Өзгесі төмен қарап бүгілгенде,

Ойлама кем екен деп бәрі сонан».

Және де әкесі айтты баласына:

«Сұқтанба құр сорайған қарасына.

Құдайым өзгесіне дән бергенде,

Бұл бидай дәнсіз қапты арасында.

Бидайлар басы толық иіліп тұр,

Дән берген қожасына сыйынып тұр.

Басында бұл бидайдың дәні болмай,

Кекірейіп, көкке қарап, бүлініп тұр.

Өлеңнің атауы: «Егіннің бастары»

1.Тақырып: Жақсы мен жаман адамдардың мінездері туралы

2. Түсініксіз сөздер: Тағызым ету- құрмет көрсету Қайран қалу- таңғалу Шекірейіп қарау- менсінбеу Төмен бүгілу-еңкею Сорайған қарасына- бойына Тәкаппар- өркөкірек Тұтынба- еліктеме Балау- тең көру, бірдей санау Сайран етіп- қыдырып Көкке қарап-жоғары, төбеге қарап Теңгермейді- менсінбеу

3. Өлеңдегі көркемдік тәсілдер: Теңеу: бидайдай

Аллитерация: Бастарын дәнге толған төмен салып,

Бидайлар бейне тағзым етіп тұрды….

Бейне бір жалғыз өзін көпке балап.

Баланың сол бидайға көзі түсіп,

Білмекке кетті көңіл жөнін сұрап:

Антоним: тағзым етіп-көкке қарап, сыйынып тұр- бүлініп тұр, көкке қарап-төмен қарап Синоним: Тәкаппар-жаман

Шумақ саны- 9
Тармақ саны-36 тармақты
Бунақ саны-3 бунақты
Ұйқас түрі- қара өлең ұйқасы (а, а, б, а)

5. Өлеңдегі тірек ой,тірек ұғымдар: Құдай, әке, бала,

6. Өлеңнің компазициялық құрылысы: Әке мен баланың егінші еккен жерге баруы. Әке мен баланың өзара сұхбаттасуы. Бидайлар бейне тағзым етіп тұрған кезде жалғыз-ақ бидайдың тағзым етпеуі. Әке мен баланың сұхбатының аяқталуы

Источник

Байтұрсынов шығармашылық жұмысын өлен жазудан бастаған. Онда ол еңбеқші халықтың ауыр халін, арман-тілегін, мұң-мұқтажын көрсетіп, жұртшылықты оқуға, білім-ғылымға, рухани биіктікке, адамгершілікке, мәдениетті көтеруге, еңбек етуге шақырады.

Ақынның алғашқы өлендері «Қырық мысал» атты аударма жинағында 1909 ж. Санкт Петербургте жарық көрде. Бұл кітабы арқылы қалың ұйқыда жатқан қараңғы елге жар салып, олардың ой санасын оятуға бар жігер қайратын, білімін жұмсайды.

Байтұрсыновтың екінші кітабы «Маса» (1911). Бұл кітапқа енген өлеңдерінде ақын қараңғылық, надандық, шаруаға енжарлық, кәсіпке марғаулық сияқты кемшіліктерді сынады.

Байтұрсыновтың қазақ әдебиеттану ғылымы мен әдебиет тарихы жөніндегі тұңғыш көлемді еңбегі « Әдебиет танытқыш» (1926). Мұнда көркем сөз өнерінің табиғаты, сыры, мазмұны, ерекшеліктері, жанрлары, жаңа терминдер, ұғымдар жайлы жан жақты зерттеулер, тұжырымдар сөз болды. Бұл еңбегінде Байтұрсынов ауыз әдебиеті мен жазба әдебиетінің әлеум., қоғамдық, мән маңызын ашудан гөрі адамгершілік, эстетик. әсемдік әуенін талдауға көбірек көңіл бөлген. Сондай ақ мұнда жазба әдебиеттегі ағымдар, әдістер туралы ой түйіндер айтылған. Кітаптын бірінші бөлімі « Сөз өнерінің ғылымы» деп аталады. Екінші бөлімі « Қара сөз бен дарынды сөз жүйесі» деп аталады.

Байтұрсынов тілші ғалым ретінде қазақ тілінің табиғаты, өзгешееліктері, араб әліпбинің жайы, терминдер, қазақ тілін оқыту әдістемесі туралы мақалалар жазды. Ол қазақ балаларының ана тілінде сауатын ашуына көп күш жұмсады. Осы мақсатта «Оқу құралы» (1912), «Тіл құралы» (1914), ересектердің сауатын ашуға арнап «Әліпби» (1924), «Жаңа әліпби» (1926) атты оқулықтар мен ғыл.еңбектер ұсынды.

Байтұрсынов қазақ тіл білімін 20-ғасырдың бас кезінде қалыптастырып, оның ірге тасын қалады. Араб графикасына негізделген қазақ жазауының реформаторы болды. Байтұрсынов қалдырған бай мұраның тағы бір саласы көркем аударма. Ол орыс классиктерінің шығармаларын ұазақ тіліне аударып, көркем қазынаның бұл саласын байытуға мол үлес қосты. И.А. Крылов мысалдарының бір тобын қазақ тіліне аударып, «Қырық мысал» деген атпен жеке жинақ қылып бастырды. И.И.Хемницердін «Атпен есек», А.Пушкиннің «Балықшы мен балық», «Алтын әтеш», «Ат», «Данышпан Аликтің ажалы» шығармаларын, орыстың белгілі лирик ақыны С.Я.Надсонның өлеңін қазақ тіліне аударды.

Источник

Ахмет Байтурсынов: биография и деятельность просветителя

Ахмет Байтурсынов: YouTube/NURSILA

Ахмет Байтурсынов — просветитель, биографии которого можно дать заголовок «Борьба против невежества и несправедливости». Он попал под каток репрессий в конце тридцатых годов XX века. Узнайте, что преодолел этот великий человек, чем обязаны ему казахстанцы.

Ахмет Байтурсынов: биография

Биография видного общественного деятеля Казахстана, выдающегося лингвиста и литературоведа началась в крестьянской семье в Тургайском уезде (Тосынская волость) в 1872 году.

Первоначальное образование мальчик получил в родном ауле у мулл. Затем в 1886 году поступил в Тургайское училище, а после его окончания в 1891-м пошел учиться в учительскую семинарию просветителя Ибрая Алтынсарина в Оренбурге.

Сразу после окончания семинарии в 1895 году Ахмет Байтурсынов стал работать учителем. Вот где преподавал Ахмет в те годы:

Каныш Сатпаев: биография и вклад в науку

Учительская деятельность в Кустанайском уезде стала судьбоносной для Байтурсынова. В то время он проживал у местного лесника, где познакомился с его дочерью — красавицей Александрой. Молодые люди полюбили друг друга и вскоре решили пожениться. После заключения брака девушка взяла имя Бадрисафа Мухаметсадыковна Байтурсынова.

Еще год после свадьбы молодожены жили в Кустанае. Затем семья переехала в Омск, а позже в Каркаралинск, где Байтурсыновы жили до 1909 года. Свои дети у пары так и не родились, но они воспитали 3-х приемных.

Ахмет Байтурсынов с соратниками: YouTube/Хабар SHOW

В 1905 году А. Байтурсынов начал активную политическую деятельность, вошел в число авторов «Каркаралинской петиции», в которой наряду с другими требованиями декларировались такие запросы:

Мукагали Макатаев: биография и наследие поэта

Спустя два года полиция впервые арестовала великого казахского просветителя за критику царского аппарата, а еще через два года он вторично попадает в заключение и проводит в семипалатинской тюрьме восемь месяцев.

С приходом советской власти Байтурсынов вступает в ряды партии большевиков и продолжает в ее рядах отстаивать права собственного народа. В 1929 году его арестовывают уже соратники по партии. Казахский ученый и просветитель сидит в кызылординской тюрьме, а затем до 1934-го живет на поселении в Архангельской области.

Но на воле он проводит не более трех лет: в 1937 году его вновь арестовывают, приговаривают к смерти как врага советского народа. Выдающийся казах был реабилитирован спустя 51 год после расстрела.

Сабит Муканов: биография и творчество классика казахской литературы

Ахмет Байтурсынов: общественная деятельность

Фотография из дела Ахмета Байтурсынова: YouTube/Қурмангалиев Cерікқазы

Классовую несправедливость Ахмет Байтұрсынов увидел еще в детстве. Когда мальчику было 13 лет, он стал свидетелем жестокого погрома аула полицейскими, возглавляемыми полковником Яковлевым.

Байтурсын Шошак-улы (отец Ахмета) и трое его старших сыновей не смогли стерпеть унижения — они избили жестокого полковника, за что были сосланы в Сибирь на долгих 15 лет. Это трагическое событие навсегда запечатлелось в памяти будущего просветителя.

Политическая и общественная деятельность Байтурсынова начиналась так:

Кайрат Рыскулбеков: биография Народного героя

Октябрьская революция, как казалось нашему герою, открывала перед казахами невиданные возможности:

Эти идеи подвигли Байтурсынова и группу казахских активистов к созданию национальной партии «Алаш», а также к провозглашению казахского государства Алаш-Орды (1917).

В 1920 году эта государственное образование переходит под контроль Советского Союза и ликвидируется новой властью. Родоначальники автономии были амнистированы, но уже через 10 лет в живых из них остались единицы.

Цитата Ахмета Байтурсынова: Nur.kz

До того времени Ахмет был принят в партию. Казалось, что ему ничего не грозит. Он обращался с письменными предложениями к Ленину, занимал руководящие должности в административных органах. Однако такой статус Байтурсынова, как и многих национально сознательных интеллигентов того времени, не спас от маховика репрессий:

Абай Кунанбаев: биография и наследие

После возвращения из ссылки семья Байтурсынова возвращается на родину и селится в Алма-Ате. В 1937 году он попал под второй виток политических преследований: в начале зимы казахского политика и ученого казнили.

Ахмет Байтурсынов: литературно-научная деятельность

Чем занимался просветитель и педагог, какие известные произведения создал? Его первая работа «Сорок басен», в которой он адаптировал басни Крылова, Эзопа, Абая, содержала смелые критические выпады в сторону властей, которые годами угнетали казахский народ.

Мухтар Ауэзов: биография, творчество, произведения писателя

В 1911 году выходит один из наиболее важных трудов литератора — «Маса». Ахмет отразил в этом сборнике идею построения общества с высоким уровнем культуры и образованности. Стихи, цитаты из которых мы знаем и сегодня, призывали к ответственности за свою судьбу, подчеркивали важность образования для личностного развития, счастливой и обеспеченной жизни.

Слова Ахмета Байтурсынова: Nur.kz

Научная деятельность Байтурсынова связана с оренбургским периодом его жизни. Ученый заинтересовался влиянием наследия Абая на культуру.

Позже он стал главой Академического центра республики. Когда был создан первый в истории казахского народа государственный университет, он занял должность профессора филологии и начал работать над учебниками по родному языку.

В дальнейшем он также обратился к вопросам теории литературы и литературной критики, результатом чего стало изданное в 1926-м году «Литературоведение».

Маншук Маметова: биография и подвиг

Байтурсынов значительно повлиял на развитие лингвистики и образования. Его вклад состоит в том, что он:

В Казахстане этот принцип заменили на яналиф, когда началась латинизация тюркских языков. Отметим, что «Новой орфографией» до сих пор пользуются казахи в таких странах, как Китай, Афганистан, Иран.

Соотечественники называют просветителя Учителем нации и чтят его память. В Казахстане (в Костанае и Шымкенте) установлены памятники Байтурсынову, в Алматы открыт музей, его именем назвали улицы и государственный университет в Костанае.

Магжан Жумабаев: биография, творчество поэта

Ахмет Байтурсынов как общественный деятель и ученый был рожден волной национального возрождения начала ХХ века. Его имя, как и имена Ибрая Алтынсарина, Жамбыла Жабаева и Абая Кунанбаева, внесено в летопись национальной истории. Его отличала сильная любовь к народу, смелость и воля, которые предопределили его путь — путь борца.

Узнавайте обо всем первыми

Подпишитесь и узнавайте о свежих новостях Казахстана, фото, видео и других эксклюзивах.

Источник

«Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»

Ахмет Байтұрсынов — қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы.
1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек деген жерде дүниеге келді.
Әділетсіз орыс оязының зорлығына қарсы тұрған әкесі Байтұрсынның 15 жылға Сібірге жер аударылуы он үш жасар бала Ахметтің жүрегіне өшпестей жара салады.
1886-1891 жылдары Торғай қаласындагы екі сыныптық мектепте, 1891-1895 жылдары Орынбордагы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды.
1895-1909 жылдары ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзіне кайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіне наразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтыға қамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.
Халықтың ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крылов мысалдарын аударып, «Қырық мысал» жинағын шығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік жаңалық, ою-ернек әкелген «Маса» жинағы А.Байтұрсыновтың ағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларын халыққа жеткізеді.
1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге «Қазақ» газетін шығарады. Саяси бағыттағы мақалалары патша үкіметі орындарына жақпаған басылымның редакторы ретінде А.Байтұрсынов бірнеше рет түрмеге жабылады.
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларымен бірігіп, ұлттық «Алаш» партиясын құрады. Кеңес үкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстан үкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасы болып сайланады.
Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағы педагогикалык жоғарғы оқу орындарында сабақ береді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсы болғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саяси репрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.

Просмотр содержимого документа
««Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»»

«Ахмет Байтұрсынов – қоғам қайраткері»

Ахмет Байтұрсынов — қоғам кайраткері, ақын, әдебиеттанушы, лингвист, аудармашы, публицист, ағартушы-ғалым, ұлт ұстазы.
1873 жылы, қаңтар айында Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Сарытүбек деген жерде дүниеге келді.
Әділетсіз орыс оязының зорлығына қарсы тұрған әкесі Байтұрсынның 15 жылға Сібірге жер аударылуы он үш жасар бала Ахметтің жүрегіне өшпестей жара салады.
1886-1891 жылдары Торғай қаласындагы екі сыныптық мектепте, 1891-1895 жылдары Орынбордагы мұғалімдер даярлайтын мектепте оқиды.
1895-1909 жылдары ұстаздықпен айналысып, бала оқытады.
1905 жылы жер меселесі, казақтың өз жерін өзіне кайтару жөнінде патшаның атына хат жазушылардың бірі болады. Патша өкіметіне наразылығы үшін 1907, 1909 жылдары абақтыға қамалады. 1910 жылы қазақ жерінен қуғындалып, Орынбор қаласына жер аударылады.
Халықтың ой-санасын оятуға бар күшін, қаламгерлік қуатын салып, 1909 жылы И.А.Крылов мысалдарын аударып, «Қырық мысал» жинағын шығарады. Қазақ поэзиясына өзіндік жаңалық, ою-ернек әкелген «Маса» жинағы А.Байтұрсыновтың ағартушылық, демократтық, гуманистік идеяларын халыққа жеткізеді.
1913 жылдан 1917 жылға дейін М.Дулатовпен бірге «Қазақ» газетін шығарады. Саяси бағыттағы мақалалары патша үкіметі орындарына жақпаған басылымның редакторы ретінде А.Байтұрсынов бірнеше рет түрмеге жабылады.
Патша тақтан түскен соң Ахаң қазақ зиялыларымен бірігіп, ұлттық «Алаш» партиясын құрады. Кеңес үкіметі орнаған соң А.Байтұрсынов Қазақстан үкіметінің мүшесі, Халық ағарту Комиссариаты жанындағы ғылыми-әдеби комиссияның төрағасы болып сайланады.
Орынбор, Ташкент, Алматы қалаларындағы педагогикалык жоғарғы оқу орындарында сабақ береді. Голощекиндік асыра сілтеу саясатына қарсы болғаны үшін 1929, 1937 жылдары екі рет саяси репрессияға ілігіп, жазықсыз атылды.

Алаштың көрнекті қайраткері, ағартушы-ғалым. 1872 жылы Торғайдың Ақкөл жағасындығы (қазір Қостанай бол. Жангелдин ауд.) Сарытүбек жерінде туған. 1884 жылы ауыл мектебін, 1891 жылы Торғайдағы орыс-қырғыз училищесін, 1895 жылы Орынбордағы мұғалімдер мектебін бітіріп, өз бетінше көп білім жиған. 1895-1909 жылдары Ақтөбе, Қостанай, Торғай уездерінің мектептері мен училищелерінде мұғалім болады. 1909 жылы патша өкіметінің шет ұлттарға қарсы әрекетіне көзқарасын білдіргені үшін Семей абақтысына жабылады. Мұнда ол 1910 жылдың басына дейін отырады.
1910-1913 жылдары ағартушы қатаң бақылау жағдайында болады. 1913-1917 жылдары әйгілі «Қазақ» газетінің редакторы қызметін атқарады. Осы шақта ағартушы ұлттық Алаш қозғалысын жандандыруға атсалысады. Алаш партиясы құрылатын І жалпықазақ съезінің де, Алаш автономиясы жарияланатын ІІ жалпықазақ съезінің де ұйымдастыру және өткізу жұмысына белсене қатысады. І съезде негізгі мәселелер бойынша хатшы болса, ІІ съездің шақыру комиссиясына енді. 1917 жылы 14 желтоқсанда Орынборда Алаш партиясының Торғай облыстық комитеті ашылып, қайраткер төраға (Ә.Бөкейхан) орынбасары болып сайланады. Ұлт кеңесі құрылатын ІІ съезде Оқу-ағарту комиссиясын басқарады. 1919 жылы ұлттың болашағы үшін кеңестер шебіне шығып, Өлкелік әскери төңкеріс комитетінің мүшесі болады. 1920-1921 жылдары Халық ағарту комиссары қызметін атқарады. 1920 жылы ол басында «Ұшқын» газетінің, кейіннен аты «Еңбек туы» боп өзгерген осы басылым жалғасының алқа мүшесі болды. Осы жылы желтоқсанда Әлихан, Смағұл, Жүсіпбек, Хайретдиндермен бірге «Қазақстан» мемлекеттік баспасының сарапшылар алқасына енді. 1921-1922 жылдары Қазақ халыққа білім беру институтында (КИНО) ұстаздық етеді. 1922-1925 жылдары ХАК Ғылым комиссиясын басқарады. 1926-1929 жылдары Ташкенттегі Қазақ педагогика институтында, Алматыдағы Қазақ мемлекеттік педагогика институтында қызмет атқарады. Ағартушы қайраткер ғалым, жаңа отандық ғылымның көшбасшысы ретінде қалыптасты. Әдеби қызметі де қайраткерлігімен біртұтасып кеткен. 1909 жылы шыққан «Қырық мысал», 1911 жылы жарияланған «Маса» жинақтары халықты оятуға себепші болды. Ғалымның «Оқу құрал» (1912), «Тіл құрал» (1914), «Әліпби» (1924), «Әдебиет танытқыш» (1926), «Баяншы» (1926) еңбектері ұлт филологиясының негізін қалады. Ол 1926 жылы Бакуде өткен ІІ Түріктану съезіне қатынасты. Саяси себеппен 1929 жылы тұтқындалып, жер аударылды. 1937 жылы тағы да ұсталып, 1938 жылы нақақ атылды.
Әдебиеттер:
1. Байтұрсынов А. Шығармалары. Алматы, 1989
2. Байтұрсынұлы А. Бес томдық шығармалар жинағы. Алматы, 2003-2006

Источник

Ахмет Байт?рсынов «Егінні? бастауы»

Саба?ты? та?ырыбы: Ахмет Байт?рсын?лы

«Егінні? бастары»

Саба?ты? ма?саты:

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? к?рнекілігі: сызбалары,кестелері, портреті т.б

П?наралы? байланыс: тарих

Саба?ты? барысы:

б) Жа?а саба?ты т?сіндіру:

Просмотр содержимого документа
«Ахмет Байт?рсынов «Егінні? бастауы» »

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ

ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ

Тақырыбы: А.Байтұрсынов «Егіннің бастауы »

Дайындаған: Азизханова М

Тексерген: Елшибаева Қ

Пәні: қазақ әдебиеті

Сабақтың тақырыбы: Ахмет Байтұрсынұлы

а) А Байтұрсынұлының мысал өлеңі туралы мәлімет бере отырып, өлеңдерінің тақырыбы мен идеясын ашу;

ә) оқушыларды адамгершілікке,имандылыққа,асыл қасиеттерге тәрбиелеу;

б) оқушылардың өз ойын айта білуге, ой-өрісін,ойлау қабілетін арттыруға,шығармашылық ізденіске жол ашу;

Сабақтың түрі: аралас сабақ

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап,талдау,іздену т.б

Сабақтың көрнекілігі: сызбалары,кестелері, портреті т.б

Пәнаралық байланыс: тарих

а) Ұйымдастыру кезеңі:

Оқушылармен амандасу,түгелдеу, оқу құралдарын тексеру, сыныптың тазалығына көңіл бөлу. Оқушылардың зейінін сабаққа аудару.

ә) Үй тапсырмасын пысықтау:

Үйге берілген тапсырманы сұраймын.Оқушыларға бірнеше сұрақтар қоямын.

1.Ақын өлеңде адам мінездеріндегі қандай қасиеттерді сынайды?

2. Өлеңнің соңғы шумағынан ақынның айтқысы келген өзекті ойын қалай байқауға болады?

б) Жаңа сабақты түсіндіру:

Мысалда аңдар,құстар,хайуанаттар,өсімдіктер,іс-әрекеті мінезі арқылы адам бойындағы мінді кемшілікті тұспалдап,әжуа-күлкі етеді. Мысалдар өлеңмен де,қарасөзбен де жазылады. Осындай шағын көлемді,оқиғалы,адамға сабақ болатын тағлымдық шығарманы мысал дейді. Мысалдар еңбексүйгіштік,әділдік, адалдық, қарапайымдылық сияқты жақсы қасиеттерді мадақтап,уағыздайды,жағымсыз қылықтарды мысқыл түрінде күлкі ете отырып, одан сақтандырады.

Мысалдарда жануарлар мен жәндіктер адам істейтін әрекеттерді жасайды. Бұлай көрсетуді аллегория дейді.

Қазақ әдебиетінде мысал жанры ұлы Абайдан басталады. Ахмет Байтұрсынұлы,Сәбит Дөнентаев секілді ақындар Абай дәстүрін ілгері оздырды. Бұлар орыстың ұлы мысалшысы И. А. Крыловтың туындыларына қазақтың шапанын жауып, қалпағын кигізді. Сондықтан Абай мен Ахмет мысалдары аудармадан гөрі қазақтың өз топырағында жаратылған шығарма кейпінде көрінеді.

А.Байтұрсынұлының «Егіннің бастары» өлеңін мәнерлеп оқып беріп,ақынның айтпақ болған ойын өлеңнің тақырыбы мен идеясын ашу.

«Қасқыр мен қозы» «Қайырымды түлкі» «Ала қойлар»

А.Байтұрсынұлының мысал өлеңдері

«Үлес» «Қартайған арыстын»

«Өгіз бен бақа» «Ат пен есек» «Қайыршы мен Қыдыр»

Кітаппен жұмыс: Кітаптан өлеңді мәнерлеп,нақышына келтіре оқиды.

Дәптерлеріне өлеңді құрылысына қарай талдайды.

Ахмет Байтұрсынов «Егіннің бастары»

Бір адам жас баласын жанына алды,

Екеуі сайран етіп кетіп қалды.

Қыдырып әрлі-берлі жүрді дағы,

Егінші егін еккен жерге барды.

Аралап әр егінді қарап жүрді,

Кез еді пісіп болған егін түрлі.

Бастарын дәнге толған төмен салып,

Бидайлар бейне тағзым етіп тұрды.

Жалғыз-ақ бір бидай тұр көкке қарап,

Бейне бір жалғыз өзін көпке балап.

Баланың сол бидайға көзі түсіп,

Білмекке кетті көңіл жөнін сұрап:

«Құбылып бидайлар тұр басын салып,

Жіберген мырза Құдай нұрға қанып.

«Әй, әке, мұның мәнін түсіндірші,

Бір іске тұрмын өзім қайран қалып.

Бұл Бидай көтеріп тұр басын көкке,

Қарайды шекірейіп өзі көпке.

Өзіне өзгелерді теңгермейтін,

Соншама бұл бидайдың дәні көп пе?»

«Айтайын мұның мәнін, балам, саған,

Шырағым, түрін көріп таңданба оған.

Өзгесі төмен қарап бүгілгенде,

Ойлама кем екен деп бәрі сонан».

Және де әкесі айтты баласына:

«Сұқтанба құр сорайған қарасына.

Құдайым өзгесіне дән бергенде,

Бұл бидай дәнсіз қапты арасында.

Бидайлар басы толық иіліп тұр,

Дән берген қожасына сыйынып тұр.

Басында бұл бидайдың дәні болмай,

Кекірейіп, көкке қарап, бүлініп тұр.

Өлеңнің атауы: «Егіннің бастары»

1.Тақырып: Жақсы мен жаман адамдардың мінездері туралы

2. Түсініксіз сөздер: Тағызым ету- құрмет көрсету Қайран қалу- таңғалу Шекірейіп қарау- менсінбеу Төмен бүгілу-еңкею Сорайған қарасына- бойына Тәкаппар- өркөкірек Тұтынба- еліктеме Балау- тең көру, бірдей санау Сайран етіп- қыдырып Көкке қарап-жоғары, төбеге қарап Теңгермейді- менсінбеу

3. Өлеңдегі көркемдік тәсілдер: Теңеу: бидайдай

Аллитерация: Бастарын дәнге толған төмен салып,

Бидайлар бейне тағзым етіп тұрды….

Бейне бір жалғыз өзін көпке балап.

Баланың сол бидайға көзі түсіп,

Білмекке кетті көңіл жөнін сұрап:

Антоним: тағзым етіп-көкке қарап, сыйынып тұр- бүлініп тұр, көкке қарап-төмен қарап Синоним: Тәкаппар-жаман

Шумақ саны- 9
Тармақ саны-36 тармақты
Бунақ саны-3 бунақты
Ұйқас түрі- қара өлең ұйқасы (а, а, б, а)

5. Өлеңдегі тірек ой,тірек ұғымдар: Құдай, әке, бала,

6. Өлеңнің компазициялық құрылысы: Әке мен баланың егінші еккен жерге баруы. Әке мен баланың өзара сұхбаттасуы. Бидайлар бейне тағзым етіп тұрған кезде жалғыз-ақ бидайдың тағзым етпеуі. Әке мен баланың сұхбатының аяқталуы

Источник

Ахмет Байтурсынов

БАЙТУРСЫНОВ Ахмет (Ахмет Байтурсынулы) (28.01.1873, ныне а. Сарытубек Жангельдинского района Костанайской области — 08.12.1938, Алматы), государственный деятель, ученый, просветитель, поэт, публицист, реформатор национальной письменности, основоположник казахской лингвистики и литературоведения, один из руководителей национально-освободительного движения казахского народа в начале 20 века.

В 1895—1909 работал учителем в русско-казахских школах гг. Актобе и Костанай, заведовал городским училищем в Каркаралы.

Политическая деятельность Байтурсынова начинается с 1905. Он один из авторов Каркаралинской петиции, под которой подписались 14500 человек. В ней поднимались вопросы местного управления, суда; изменения системы народного образования; свободы совести и вероисповедания; выпуска газет, открытия типографий; принятия новых законов.

1 июля 1909 Байтурсынов арестован и посажен в Семипалатинскую тюрьму по обвинению в распространении идеи автономного самоуправления, разжигании нацинальной вражды между русскими и казахами. Царскими властями принимается решение о его выселении из Казахстана.

С 9 марта 1910 вплоть до конца 1917 Байтурсынов живет в Оренбурге. Вместе с А.Бокейхановым, М.Дулатовым Байтурсынов издавал первую общенациональную газету “Қазақ”, которая выступала против передачи русским крестьянам-переселенцам лучших земель, предостерегла от поспешного перехода кочевых аулов к оседлости, знакомила с методами ведения земледелия и животноводства, призывала к единению народа и активной политической борьбе, повышению грамотности и культурного уровня.

В январе 1916 Байтурсынов — участник заседания мусульманской фракции Госдумы. Свою точку зрения на отношение народа к Феврале и Октябре революциям Байтурсынов сформулировал так: “Насколько казахам была понятна Февральская революция, настолько Октябрьская оказалась ими непонятой. Первой казахи вняли дословно и восприняли с радостью, потому что она избавила их от эксплуатации и угнетения царских властей, в них укрепилась давняя мечта о самоуправлении”. Осторожное отношение казахов к Октябрской революции Байтурсынов объяснял отсутствием в обществе капиталистических отношений и соответствующих классовых слоев общества. Байтурсынов, Бокейханов и Дулатов — создатели партии “Алаш” и правительства Алашорды, “отцы” казахской национальной государственной идеи.

В марте 1919 Байтурсынов направлен в Москву для переговоров с Советским правительством. В июле того же года назначен заместителем председателя Совнаркома.

В 1920 Байтурсынов написал письма В.И. Ленину, где подверг резкой критике первые шаги Советской власти в Казахстане. В качестве члена Казревкома принял активное участие в установлении границ между Казахстаном и Россией.

В апреле 1920 Байтурсынов подал заявление о вступлении в РКП (б), но в 1921 вышел из партии из-за разногласий с большевиками. В 1920—1921 — нарком образования КазАССР. В 1922—1925 возглавлял научно-литературную комиссию Наркомпроса Казахстана. Наряду с государственной службой Байтурсынов занимался педагогической деятельностью: в 1921—1928 преподавал казахский язык и литературу, историю культуры в институтах народного просвещения.

2 июня 1929 в Алматы вместе с другими членами Алашорды Байтурсынов был арестован и переправлен в московскую Бутырскую тюрьму. 4 апреля 1930 ему предъявлено обвинение в контрреволюционной деятельности, подготовке вооруженного восстания в Казахской степи. Байтурсынова приговорили к расстрелу.

В феврале 1931 приговор был заменен на 10 лет лагерей, в ноябре 1932 — на трехлетнюю ссылку в Архангельск.

В 1934 Байтурсынов досрочно освобожден и возвратился в Алматы.

8 октября 1937 вновь подвергся аресту. Находясь в заключении, на вопрос следователей ответил: “Мой идеал — по возможности выше поднять благосостояние, культуру казахского народа, а так как это благое дело находится на стадии начинания, я преклоню голову перед той властью, которая удовлетворит мое желание”.

Статья “Главный казахский поэт” — одна из первых исследовательских работ Байтурсынова в области национального литературоведения. В ней рассматриваются историческая миссия Абая, самобытность и духовное богатство наследия поэта, раскрывается значение его произведений. Исследования и научные выводы Байтурсынова о художественном мастерстве Абая нашли свое отражение и развитие в казахском литературоведении.

“Әдебиет танытқыш” (1926) — первый фундамент научно-теоретического труда на казахском языке, в котором дано точное определение истории, теории и критики литературы, методологии, приведена в систему казахская литературоведческая наука. В национальном литературоведении Байтурсынов сформулировал новые понятия, термины, категории, например, такие как: искусство слова, произведение, устная литература, стихотворение-размышление, иносказание, эпитет, переосмысление, олицетворение, гипербола, метафора, метонимия, ирония и другие Байтурсынов изучал литературное наследие, устное народное творчество и издал отдельную книгу, куда вошли оригинальное художественное произведение — сказание “Ер Сайын” (1923) и сборник “23 жоқтау” (плачи, поминальные обрядовые песни) (1926). Байтурсынов — основоположник казахской профессиональной журналистики. Развивая идеи Абая о демократичном обустройстве общества, газета “Қазақ” пробуждала национальное самосознание, поднимала вопросы социального-политического характера, образования, просвещения и быта нас. Байтурсынов — автор и реформатор нового алфавита, который на основе арабские графики был адаптирован к казахскому язsre и стал значительным научно-культурным достижением в развитии казахской письменности.

“Оқу құралы” (“Учебное пособие”, 1912) — один из первых букварей, написанных на казахском языке; до 1925 несколько раз переиздавался. “Тiл — құрал” — первое учебное пособие по казахскому языку, в котором дано определение лингвистическим понятиям, а также исследована и систематизирована языковая структура. Состоит из следующих частей: Морфология (1914), Фонетика (1915), Синтаксис (1916). Байтурсынов сформулировал грамматическую терминологию: имя существительное, глагол, местоимение, междометие, наречие, подлежащее, сказуемое, обстоятельство, служебные слова, часть речи, предложение, сложное предложение, обращение и другие. Байтурсыновым также написано практическое руководство для учителей “Тiл жұмсар” и учебное пособие “Баяншы”.

В 1923 в Оренбурге и Ташкенте торжественно отмечалось 50-летие Байтурсынова Известные деятели С.Садвакасов, С.Сейфуллин, М.Ауэзов, М.Дулатов, Е.Омаров высоко оценили его вклад в развитие науки, культуры и просвещения. М.Ауэзов в статье “50-летний той Ахана” писал: “До недавнего времени он [Байтурсынов] был нашим поводырем. Свежи в памяти назидания, рожденные его пером образы. Провозглашенные им в эпоху царизма лозунги против колониального насилия, заложенные в умы высокие идеи, как детские впечатления, навсегда останутся в сердце”. В “Литературной энциклопедии” (М., 1929) Байтурсынов отмечен как “выдающийся казахский поэт, журналист и педагог. Реформатор орфографии казахского языка и основатель теории казахской литературы”. В книге М.П. Баталова и М.С. Сильченко “Очерки по казахскому фольклору и казахской литературе” (1933) подчеркивается социальная значимость деятельности Байтурсынова, его заслуга в пробуждении общественно-культурного сознания казахского народа. Тюрколог академик А.Н. Кононов в “Библиографическом справочнике отечественных тюркологов” (1974), проанализировав общественно-политическую и научную деятельность ученого, приводит полную библиографию трудов Байтурсынов В СССР имя Байтурсынова длительное время находилось под запретом, о нем высказывались односторонние критические суждения.

В 1988 Байтурсынов реабилитирован. В честь Байтурсынова названы улицы и школы Казахстана, Институт языкознания, университет в городе Костанай. В 1998 торжественно отмечалось 125-летие со дня рождения Байтурсынова; в городе Алматы прошла Республиканская научная конференция, открыты дом-музей и памятник Байтурсынову.

Источник

Ұйымдастыру кезеңі 

Оқушылармен амандасу

Назарларын сабаққа аудару

Психологиялық ахуал қалыптастыру мақсатында «Сыныптағы заттар» тренингін
ұйымдастырамын. Оқушылар сыныптан қандай да болмасын бір
затты таңдап, бір минут ішінде оны өзіне немесе
өзінің көңіл-күйіне
ұқсастығын ойластырып, бір-біріне айтып беруі керек.
Мысалы, «Мына төбедегі шам маған ұқсас екен:
менің де көңілім қазір жарқырап  тұр!».

Өткен сабаққа шолу

9 ромб әдісі бойынша шығармадағы автор МАҢЫЗДЫ
және ОНША МАҢЫЗДЫ ЕМЕС деп санаған мәселелерді
анықтату арқылы өткен сабақты қаншалықты
меңгергендерін байқаймын. Анықталған  мәселелердің
неліктен маңызды және маңызды емес екенін түсіндіреді.
Мысалы: адамдық, еңбек, бейнет, зейнет.. — МАҢЫЗДЫ; мал,
есек, жасық …. —  ОНША МАҢЫЗДЫ ЕМЕС.

Дескриптор

-өлеңнен автордың маңызды деп санайтын
6 аспектісін анықтайды; —

3 маңызды емес аспектіні анықтайды;

Білу және түсіну

Оқулықпен
жұмыс.

Оқушылар
оқулықтан жеке өздері «Егіннің бастары»
өлеңін оқып шығады.

Қолдану .

Интерактивті тақтадан орындалатын тапсырмаларды слаид
арқылы көрсетіп қоямын.

«Биопоэма»

Әр  оқушы берілген ақ бетті 8 –ге
бөліп, «Егінінң бастары» өлеңі бойынша маңызды
ақпараттарды жеке жазады. Болған соң, сыныптта  жариялайды.

Егіннің
бастары өлеңінің тақырыбы не?

Идеясы не болды? деген сұрақтар қойып,
тапсырманы қорытындылаймын

«Егіннің бастары» өлеңінің негізгі
тақырыбы- тәкаппарлық.Идеясы-жамандықты
болдырмау,тәкаппар болмауға тәрбиелену.Бидай арқылы
адам бейнесі жасалып тұрғанын түсіндіріп өтемін.

 Дескриптор

—маңызды
ақпараттарды жазады;

-жазған ақпаратын сыныптастарымен бөліседі;

Өлеңінің идеясы мен тақырыбын
түсінеді.

Талдау. Жоспар негізінде өлеңнің сюжетіне
талдау жасаңыз.

Жинақтау.

 Өлеңнен
кейіпкерлер бейнесін айқындайтын өлең тармақтары
берілген .  Негізгі сөздерге өз сөзіңізбен
анықтама беріңіз. Анықталған қасиеттердің
қазіргі өмірде көрініс табуына қатысты
көзқарас білдіріңіз.  Көзқарастарын
дәптерге жазады.

Мәтіннен үзінді	Өз сөзіңізбен сипаттаңыз  ОЛ КІМ?	Қазіргі өмірде
Қалпы емес тәкаппарлық данышпанның, Тұтынба бұл мінезді, балам», — дейді.	Көп білетін адам, ізденгіш әрі еңбекқор адамдар…	Мұндай адамдар тарихта ұмытылмайды, артында еңбегі, ашқан жаңалығы қалады…мысалы…
Қор болған босқа кетіп еңбек, бейнет,  Құлдарға құлдықтан жоқ артық зейнет.	Күн көрісі үшін басқа адамның жұмысын істейтін адам… барлық қара, қиын жұмыстарды атқарады…	Тарихи деректерге сүйенсек байлар құл ұстаған, малы, ақшасы, ішерге тамағы жоқ адамдар құлдыққа алынған. Бірақ қазір біздің елімізде құл деген жоқ….

Дескриптор                      

—       
өлең
тармағындағы  кейіпкер бейнесін ашатын кілт сөзді
анықтайды;

—       
кілт сөзге өз
сөзімен сипаттама береді;

—       
анықталған
қасиеттердің қазіргі өмірде кездесуіне мысал келтіру
арқылы  өз көзқарасын 2 сөйлеммен жеткізеді.

Кері байланыс парақшасы. Парақшадағы
сұрақтарға жауап жазады.

Бағалау. Оқушыларды
балдық жүйемен бағалап шығамын.

Үйге тапсырма. Өлеңді
мәнерлеп оқу.